Bij veel activiteiten, zoals het houden van vee, woningbouw, aanpassing van infrastructuur en energieproductie, komt stikstof vrij. Een deel daarvan komt in de Natura 2000-gebieden terecht. Stikstofneerslag kan schadelijk zijn voor de natuur. Daarom is voor deze activiteiten vaak een natuurvergunning nodig.
Een natuurvergunning is nu niet nodig als de stikstof die in de natuur terecht komt onder de 0,005 mol/ha/jaar blijft, de zogenoemde ondergrens. De ondergrens is op dit moment dus nagenoeg 0. Initiatiefnemers berekenen de stikstof die in de natuur terecht komt met de modellen in AERIUS Calculator.
De huidige ondergrens is niet wetenschappelijk onderbouwd. Uit diverse onderzoeken weten we dat als er sprake is van slechts een heel klein beetje stikstofneerslag, er niet met voldoende zekerheid is te zeggen dat die berekende stikstofneerslag op die specifieke locatie bij een specifiek bedrijf of project hoort. Op dit moment worden ondernemers en andere initiatiefnemers hier desondanks wél voor verantwoordelijk gehouden.
Het kabinet werkt daarom aan een nieuwe ondergrens in stikstofberekeningen die wel wetenschappelijk onderbouwd is. Alle projecten en activiteiten die minder stikstofneerslag hebben dan die grens, zijn dan vergunningvrij voor het aspect stikstof.
Wetenschappelijke onderbouwing voor ondergrens van 1 mol
De commissie-Hordijk concludeerde in 2020 al dat er op een te hoog detailniveau naar stikstofneerslag wordt gekeken in het beleid en de vergunningverlening (dit zorgt voor schijnzekerheid). En dat dit onder andere komt door de lage ondergrens. In 2021 is als vervolg op de commissie-Hordijk door TNO onderzoek gedaan op verzoek van het toenmalige ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur. Dit leverde geen eenduidige conclusie op over de ondergrens. Vervolgens heeft TNO/UvA in 2024 op verzoek van IPO ook onderzoek gedaan naar de ondergrens. Hier werd nog geen ondergrens gevonden maar werd geconcludeerd dat het wel aannemelijk is dat er een ondergrens moet zijn.
Professor Arthur Petersen heeft nu een wetenschappelijk expertoordeel geschreven dat verder bouwt op al deze eerdere onderzoeken. Dit heeft hij gedaan op verzoek van het ministerie van LVVN. Na een beoordeling door andere wetenschappers heeft Petersen zijn onderbouwing verder verbeterd.
De wetenschappelijke onderbouwing van Petersen komt uit op een ondergrens van 1 mol, per hectare, per jaar. Onder die waarde is de hoeveelheid stikstofneerslag zo klein dat het niet meer goed meetbaar is.
Stand van zaken december 2025
De afgelopen weken zijn stappen gezet richting de invoering van de rekenkundige ondergrens, en hebben rijk en provincies de vraagstukken die daarbij spelen samen verder uitgediept. Op enkele punten is nog aanvullend werk nodig. Daar gaan we de komende periode met volle aandacht mee door. Het kabinet wil de ondergrens graag zo snel mogelijk invoeren, maar snelheid mag niet ten koste gaan van een zorgvuldige en stabiele invoering. Daaraan zal het kabinet met alle betrokken partners en overheden blijven werken. De inzet is gericht op besluitvorming over invoering begin volgend jaar.